گزارش لیزر تگ؛
سهم پژوهش از تولید ناخالص درجا می زند
به گزارش لیزر تگ با عنایت به برنامه ششم، سهم پژوهش از تولید ناخالص داخلی باید به ۴ درصد برسد؛ عددی كه الان زیریك درصد است و برای سال ۹۹ هم پیشبینی ها نشان داده است این عدد همچنان به یك درصد نخواهد رسید.
خبرگزاری مهر؛ سرویس حوزه و دانشگاه؛ مهتاب چابك: بخش قابل توجهی از تولید ناخالص داخلی كشورهای در حال توسعه، متعلق به پژوهش بوده و در مقام مقایسه این میزان در كشور ما بسیار ناچیز است؛ در باب اهمیت این عدد می توان به ارتباط مستقیمش با «رشد اقتصادی» كشورها اشاره نمود. به صورتی كه به هر میزان این نرخ افزایش یابد، رشد اقتصادی كشورها را هم به همان میزان تضمین می نماید. این تضمین همان چیزی ست كه كشورهای درحال توسعه همچون ایران به دنبال آن هستند؛ اما غفلت و بی توجهی، این مهم را در سایه پنهان كرده است.
براساس آخرین آمارها، سهم پژوهش از (G.D.P) در كشور كره جنوبی ۳/۶ درصد، ژاپن ۳/۴ درصد، آلمان ۲/۹ درصد، آمریكا ۲/۸ درصد، فرانسه ۲/۳ درصد، در كشور چین ۲ درصد، روسیه ۱/۵ درصد و در هند یك درصد اعلام شده است؛ در حالیكه این سهم در ایران، زیر یك درصد (حدود نیم درصد) است كه نشان از عقب ماندن كشورمان از كشورهای نام برده دارد.
كشوری كه شعارش جدا شدن از اقتصاد نفتی ست و می خواهد بر مبنای تولید، توزیع و كاربرد دانش به «اقتصادی دانش بنیان» برسد، بیشتر از پیش نیازمند توجه به حوزه پژوهش و ورود مراجع تصمیم گیر برای بازبینی در روند فعلی است. اقتصاد نفتی، ثروت آفرین نیست و آن چیزی كه هر كشوری را بر بنایی محكم، استوار نگه می دارد، دانش، علم و نوآوری نیروی انسانی ملت هاست. از همین رو بمنظور صیانت از جایگاه علمی و دست یابی به پژوهش های كاربردی برای رهایی از وابستگی به بیگانه، باید تلاش بیشتری برای تحقق سهم پژوهش از (G.D.P) داشت.
با این حال با نگاهی به تعداد مراكز علمی و پژوهشی در سالهای گذشته، می بینیم كه تعداد پژوهشگاه های درون دانشگاهی افزایش یافته و محققان و پژوهشگران، با تولید و ساخت برخی محصولات فناور و دانش بنیان محور، ایران را در تولید برخی محصولات خودكفا و گاها به فرآیند ارزآوری در كشور كمك كرده اند. اما هم اكنون در میانه راه قرار داریم و همچنان زنجیره های پژوهش، چفت و بست درست و اصولی لازم را ندارند.
آنطور كه پیش از این در گزارش مهر (اینجا) به آن اشاره شد، پژوهشگران همچنان معطل بودجه و گرنت هستند؛ به صورتی كه مجبورند وام بگیرند تا كار تحقیقاتی خویش را بالاخره به سرانجام برسانند.
نكته قابل توجه دیگر، بحث نوع هزینه كرد بودجه های پژوهشی در دانشگاه هاست؛ اینكه آیا این بودجه در محل خود هزینه می شود یا قربانی كمبود بودجه در سایر بخش ها می شود؟ آن چیزی كه امروز نگرانی مسؤلان و محققان را افزایش داده، سهم حداقلی پژوهش در ایران از تولید ناخالص ملی و رها شدن این سهم از بند تعهد است؛ بگونه ای كه وقتی در محافل علمی آنها را مورد سوال و خطاب قرار می دهیم در یك جمله می گویند «وضعیت پژوهش خراب است».
سهم پژوهش از (G.D.P) قرار بود به چه عددی برسد؟
هرچند مقرر بود برپایه قانون برنامه های سوم، چهارم و پنجم، این میزان به ۳ درصد تولید ناخالص ملی افزایش یابد، با این وجود اما با آخر اجرای برنامه، این سهم نهایتا به حدود نیم درصد رسید؛ حالا در برنامه ششم توسعه، چشم انداز این سهم ۴ درصد در نظر گرفته شده است؛ عددی كه تحقق آن خیلی سخت به نظر می آید.
وضعیت ایران در سهم پژوهش از تولید ناخالص ملی
وزیر علوم در گفتگویی كه چند روز گذشته با خبرنگار مهر داشت، سهم پژوهش از تولید ناخالص ملی را چیزی حدود ۶ دهم درصد عنوان نمود و اظهار داشت: آنچه كه من اطلاع دارم هم اكنون سهم پژوهش از تولید ناخالص ملی ۶۶ صدم درصد بوده و در مجموع می توان گفت كمی بالاتر از ۶ دهم بوده و در همین حدود است.
با بودجه اندك ۹۹، تحقق سهم ۴ درصدی بعید است
اعتبار لحاظ شده در لایحه بودجه ۹۹ برای مراكز پژوهشی و پژوهشگاه های دانشگاه ها، رقمی حدود ۷ هزار و ۴۴۱ میلیارد ریال است كه در مقایسه با به بودجه سال ۹۸، تنها ۲.۱۲ صدم درصد افزایش دارد. به نظر می آید این افزایش ناچیز بودجه پژوهشی در لایحه بودجه ۹۹، احتمال تحقق سهم ۴ درصدی از تولید ناخالص ملی را به صفر برساند؛ به صورتی كه وزیر علوم هم این مورد را تایید كرده و گفته است: با عنایت به اینكه بودجه سال آینده نسبت به بودجه امسال تغییر چندانی نداشته، بنابراین بعید است سال آینده سهم پژوهش از تولید ناخالص ملی خیلی بیشتر از امسال شود.
چرخه معیوب پشتیبانی از تحقیق و پژوهش/بار سنگینِ تعهد بر دوش بخش دولتی
یكی از نكات حائز اهمیت در كشورهای پیشرفته، سهم قابل توجه بخش خصوصی و غیردولتی در پشتیبانی از پژوهش است. این فرآیند اما در ایران بعنوان كشوری در حال توسعه كه تلاش دارد سهم پژوهش از (G.D.P) را به ۴ درصد برساند، به نظر معیوب است. هم اكنون بار سنگینِ تعهد برای تحقق این عدد بر روی دوش بخش دولتی قرار گرفته است.
در همین رابطه مسعود برومند معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم به خبرنگار مهر اظهار داشت: توجه به نقش بخش خصوصی در این ماجرا در ایران مغفول مانده و پتانسیل این بخش هنوز فعال نشده است. او بر این باور است كه شركت های خصوصی آنطور كه باید و شاید، نتوانسته اند نقش حمایتی خویش را از پژوهش و تحقیق، به خوبی ایفا كنند.
لزوم تدوین طرحی برای پشتیبانی از بخش واحدهای فناور
برومند با اشاره به اینكه ساز و كارهای اجرایی برای تحقق این امر باید مورد بازبینی قرار بگیرد، خاطرنشان كرد: این ساز و كار باید هرچند سال یكبار بازبینی شود تا بتواند از هدفگذاری ها در برنامه های توسعه كشور پشتیبانی كند. هم اكنون نیازمند مدلهای جدیدی برای همكاری و پشتیبانی دولت از تحقیق و توسعه شركت های خصوصی و واحدهای فناوری هستیم.
هدفگذاری برنامه ششم محقق نمی شود
برومند همینطور میزان بودجه های پژوهشی در سال های اخیر را اندك عنوان نمود و اظهار داشت: با این وضعیت بودجه ای، بطور قطع به آن هدفی كه قانونگذار در حوزه پژوهشی در برنامه ششم تعیین كرده، نخواهیم رسید. بودجه پژوهشی كشور هر سال با یك نرخی افزایش می یابد، اما این نرخ ها مورد تایید و رضایت نیست. به صورت مثال؛ درسال های گذشته از ۸ هزار و ۴۰۰ میلیارد ریال به ۹ هزار میلیارد و در ادامه، نهایت بودجه به حدود ۱۳ هزار میلیارد رسید؛ درست است كه این اعداد، افزایش را نشان می دهد، اما به نظر بنده كافی نیست.
وی همینطور درباره نرخ سهم پژوهش از (G.D.P) توضیح داد و اظهار داشت: عددی كه سازمان برنامه و بودجه سال قبل (۹۷) اعلام كرد، چیزی حدود ۷ دهم درصد بود. در ارتباط با سال ۹۹ از سازمان برنامه و بودجه خواسته ایم كه عدد دقیق را اعلام كنند، اما به نظر می آید با عنایت به پرداخت ها این عدد باید حدود ۵ دهم درصد باشد.
معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم با اشاره به اینكه سهم پژوهش از (G.D.P) در سال های اخیر افزایش داشته، اما عددش خیلی كم است، تصریح كرد: امیدوارم با حمایت دولت و مجلس عدد بودجه پژوهش و سهم آن از (G.D.P) افزایش یابد.
ایران اگر می خواهد به كشوری با رشد اقتصادی بالا برسد و به گردونه رقابت با كشورهای طراز در این عرصه بپیوندد، باید به دنبال ارتقا سطح شاخصهای تحقیقاتی خود باشد كه البته تحقق این امر، مستلزم تخصیص بودجه كافی و حذف نگاه هزینه زا به مقوله پژوهش است؛ اما خب طبیعی است كه این سهم نیم درصدی پژوهش از تولید ناخالص داخلی ما را به این آرمان و اهداف ترسیم شده در اسناد بالادستی نظام در حوزه علم وفناوری، نزدیك نخواهد كرد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب